ความเป็นมาธนาคารสมอง

สืบเนื่องจากพระราชดำรัสของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณพระราชทานในที่ประชุมมหาสมาคม ณ ศาลาดุสิดาลัย พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน เมื่อวันที่ 11 สิงหาคม 2543 เนื่องในโอกาสมหามงคลสมัยเฉลิมพระชนมพรรษา ซึ่งมีประเด็นรับสั่งเกี่ยวกับเรื่อง “ธนาคารสมอง” โดยการนำผู้ที่เกษียณอายุแล้ว แต่ยังมีความรู้ความสามารถ ความเชี่ยวชาญ และประสบการณ์ มาช่วยงานด้านต่าง ๆ เพื่อประโยชน์ส่วนรวมของประเทศ

คณะรัฐมนตรีสนองพระราชดำรัสดังกล่าว โดยมีมติเมื่อวันที่ 15 สิงหาคม 2543 มอบหมายให้ทุกกระทรวงสำรวจทรัพยากรบุคคลที่พ้นจากตำแหน่งไปแล้วด้วยการลาออกหรือเกษียณอายุ แต่ยังมีสุขภาพดี มีความรู้ความสามารถในการประดิษฐ์ คิดค้น การวิจัย หรือการพัฒนาประเทศ มีความพร้อมและสมัครใจเป็นวุฒิอาสาธนาคารสมอง

ทั้งนี้ ได้มอบหมายให้ สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) เป็นหน่วยทะเบียนกลางธนาคารสมอง มีหน้าที่รวบรวมข้อมูลจัดทำบัญชีหรือทำเนียบผู้ทรงคุณวุฒิ จำแนกเป็นสาขาตามความเหมาะสม และเป็นหน่วยประสานเชื่อมโยงกับเครือข่ายต่าง ๆ เพื่อให้วุฒิอาสาธนาคารสมองมาช่วยงานที่สอดคล้องกับความต้องการของหน่วยงานชุมชน และมีส่วนร่วมในการพัฒนาประเทศ

ธนาคารสมอง จึงเป็นศูนย์รวมผู้ทรงคุณวุฒิในสาขาอาชีพต่าง ๆ ที่เกษียณอายุแล้ว ทั้งจากภาคราชการ รัฐวิสาหกิจ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคมภาคประชาชน รวมถึงผู้ทรงภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีความพร้อมและสมัครใจทำหน้าที่เป็นคลังปัญญาของประเทศ นำความรู้และประสบการณ์มาช่วยงานพัฒนาด้านต่าง ๆ เพื่อประโยชน์ส่วนรวมสอดคล้องกับสถานการณ์การเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ